Makat kaşıntısı (tıbbi adıyla pruritus ani), anal bölgede tekrarlayıcı ve rahatsız edici düzeyde kaşıntı hissiyle karakterize edilen bir sağlık sorunudur. Genellikle geçici gibi görünse de, kronikleştiğinde yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir. Bu durum, hem hijyen sorunları hem de altta yatan dermatolojik, enfeksiyöz veya sistemik nedenlerden kaynaklanabilir.
Makat Kaşıntısı Neden Olur?
Makat kaşıntısının birçok nedeni olabilir. Bu nedenlerin doğru şekilde tanımlanması, tedavi başarısı açısından büyük önem taşır.
1. Hijyenle İlgili Nedenler
Yetersiz Temizlik
Dışkılama sonrası anal bölgenin yeterince temizlenmemesi, dışkı kalıntılarının cilt yüzeyinde kalmasına ve tahrişe neden olabilir.
Aşırı Temizlik
Sabun, ıslak mendil veya kolonya gibi kimyasal içeren maddelerle yapılan aşırı temizlik cilt bariyerini bozarak tahrişi artırabilir.
2. Cilt Hastalıkları
Egzama ve Dermatit
Atopik dermatit veya kontakt dermatit gibi cilt rahatsızlıkları anal bölgede kaşıntı ve kızarıklığa neden olabilir.
Sedef Hastalığı (Psoriasis)
Nadiren de olsa makat çevresinde sedef lezyonları kaşıntı ile kendini gösterebilir.
3. Parazit ve Enfeksiyonlar
Kıl Kurdu (Enterobius vermicularis)
Özellikle çocuklarda ve kalabalık yaşam alanlarında yaygındır. Gece kaşıntı en belirgin belirtisidir.
Mantar Enfeksiyonları
Anal bölgede sıcaklık ve nem artışı, mantar gelişimini kolaylaştırabilir. Özellikle kronik kaşıntının altında bu etken olabilir.
HPV ve Kondilom
Human Papilloma Virüsü’ne bağlı makat siğilleri kaşıntı, yanma ve akıntıya neden olabilir.
4. Diğer Nedenler
Hemoroid
Damar genişlemesine bağlı olarak anal bölgede tahriş ve kaşıntı görülebilir.
Anal Fissür
Makat çatlağı olan bireylerde dışkılama sonrası kaşıntı ve yanma hissi yaygındır.
Sistemik Hastalıklar
Şeker hastalığı, karaciğer hastalıkları ve bazı kan hastalıklarında kaşıntı vücut genelinde olduğu gibi anüs çevresinde de görülebilir.
Makat Kaşıntısının En Sık Görülen Nedenleri Tablosu
| Neden | Açıklama | Yaygınlık |
|---|---|---|
| Kıl Kurdu | Genellikle gece kaşıntı yapar | Çocuklarda sık |
| Hemoroid | Damar genişlemesi ve dışkı tahrişi kaynaklı | Yetişkinlerde yaygın |
| Aşırı temizlik | Kimyasallarla cilt bariyeri bozulur | Yaygın |
| Mantar enfeksiyonları | Nemli ortamda gelişir | Orta düzeyde yaygın |
| Egzama / Dermatit | Ciltte hassasiyet ve tahriş | Orta düzeyde |
Makat Kaşıntısı Nasıl Geçer?
Kaşıntı şikayetinin giderilmesi için önce altta yatan nedenin doğru şekilde belirlenmesi ve buna yönelik tedavi planı oluşturulması gerekir.
1. Hijyen Düzenlemesi
- Dışkılama sonrası ılık suyla temizlik önerilir.
- Kimyasal içerikli sabun ve ıslak mendillerden kaçınılmalıdır.
- Yumuşak pamuklu iç çamaşırları tercih edilmelidir.
2. İlaç Tedavileri
- Antihistaminikler: Kaşıntıyı azaltmak için kısa süreli kullanılır.
- Topikal kortikosteroidler: Egzama veya iltihabi nedenli kaşıntılarda önerilir.
- Antiparaziter ilaçlar: Parazit tespit edilirse (ör. kıl kurdu) kullanılır.
- Antifungal kremler: Mantar enfeksiyonlarında etkilidir.
3. Yaşam Tarzı Düzenlemeleri
- Bol su içmek ve lifli beslenmek kabızlığı önler, dışkılamayı rahatlatır.
- Günlük duş alışkanlığı anal bölge temizliğini dengeler.
- Uzun süre oturmaktan kaçınılmalı, hareket artırılmalıdır.
Gece Makat Neden Kaşınır?
Gece ortaya çıkan makat kaşıntısı, bazı özel durumlara işaret edebilir.
1. Paraziter Enfeksiyonlar
Gece kaşıntısının en yaygın nedeni kıl kurdu enfeksiyonudur. Dişi parazit gece saatlerinde anüs çevresine yumurta bırakır ve bu durum şiddetli kaşıntı yapar. Özellikle çocuklarda bu durum oldukça yaygındır.
2. Gece Artan Terleme ve Nem
Yatış pozisyonunda artan bölgesel terleme, mantar üremesi için elverişli bir ortam sağlar. Bu durum, gece kaşıntısını tetikleyebilir.
3. Uyku Esnasında Farkında Olmadan Kaşımak
Gece bilinçsiz şekilde bölgenin kaşınması, cilt tahrişini artırır ve kaşıntının döngüsel hale gelmesine neden olabilir.
4. Psikolojik ve Nörolojik Etkenler
Bazı bireylerde stres veya obsesif bozukluk gibi psikiyatrik nedenler kaşıntının gece daha fazla hissedilmesine yol açabilir.
Makat Kaşıntısına Hangi Bölüm Bakar?
Makat kaşıntısı şikâyetiyle başvurulması gereken bölüm Genel Cerrahi’dir. Genel cerrahi içinde özellikle Proktoloji (makat hastalıkları uzmanlığı) alanında çalışan hekimler bu tür şikayetlerin tanı ve tedavisinde deneyimlidir. Şikâyetin altında yatan nedenin belirlenebilmesi için rektal muayene, gerekirse anoskopi veya diğer görüntüleme yöntemleri uygulanabilir. Uzun süredir devam eden, tedaviye yanıt vermeyen veya gece uykudan uyandıracak kadar rahatsız edici kaşıntılarda mutlaka bir genel cerrahi uzmanına başvurulması önerilir.
Tedavi Gecikirse Ne Olur?
Tedavi edilmeyen makat kaşıntısı, ciltte sürekli tahrişe neden olabilir. Bu durum, cilt bariyerinin bozulmasına, ikincil enfeksiyonlara, deride kalınlaşma (likenifikasyon) ve hiperpigmentasyona yol açabilir. Ayrıca kaşıntıya eşlik eden asıl hastalığın (örneğin hemoroid, fistül, mantar, siğil vb.) ilerlemesi de mümkündür. Bu nedenle sadece semptomu değil, altında yatan sebebi de ortadan kaldırmak gerekir.
Sıkça Sorulan Sorular
Gece makat kaşıntısı neden artar?
Gece artan makat kaşıntısı genellikle kıl kurdu enfeksiyonu, gece terlemesi, uyku sırasında fark edilmeden kaşımak veya psikolojik stres faktörleriyle ilişkilidir. Özellikle çocuklarda gece kaşıntısı varsa paraziter enfeksiyon ihtimali göz önünde bulundurulmalıdır.
Makat kaşıntısı evde nasıl geçer?
Evde alınabilecek önlemler arasında ılık suyla temizlik, kaşıntı yapabilecek sabun veya mendillerden uzak durmak, pamuklu iç çamaşırı tercih etmek ve bölgeyi kuru tutmak yer alır. Ancak şikâyet birkaç günden uzun sürüyorsa mutlaka doktora başvurulmalıdır.
Bu sitedeki tüm içerikler yalnızca bilgilendirme amacı taşımaktadır ve hazırlandıkları tarih itibarıyla geçerli olan bilimsel kaynaklara dayanmaktadır. Sağlıkla ilgili herhangi bir belirti, teşhis veya tedavi gerektiren durumlarda lütfen doğrudan hekiminize ya da yetkili bir sağlık kuruluşuna başvurunuz.
